هر چند انسان قرون متمادی است که از مواد اعتیاد زا استفاده می کند ، اما امروزه تمایل بشر برای بدست آوردن حداکثر لذت و موج لذت گرائی در جوامع انسانی باعث گردیده تا انسانها بویژه نوجوانان و جوانان به هر ماده ای که در آنها لذتی دوچندان ایجاد نموده و یا لحظه ای آنها را از واقعیات دور بدارد تمایل فراوانی نشان دهند.

ATS که در واقع گروهی از مواد اعتیاد زا صنعتی محسوب می شود ، که آمفتامین ها (آمفتامین و متا آمفتامین) و مواد مشابه اکستاسی (MDMA ، MDA ، MDE ) زیر مجموعه آن هستند ، هر چند پیشینه طولانی در فرهنگ مواد اعتیاد زا ندارند اما امروزه با سرعتی باور نکردنی در حال فراگیر شدن هستند ، حتی در الگوی مصرف برخی از کشورها مواد اعتیاد زا صنعتی ، پیشاپیش سایر مواد اعتیاد زا مورد تقاضا قرار دارند. این تقاضا نیز عمدتاً از جانب نوجوانان و جوانان است که بی اطلاع از مضرات و آسیب های جدی مواد اعتیاد زا صنعتی و زیر مجموعه ATS برای کسب لحظه ای لذت و سرخوشی به مصرف آن می پردازند.بی خبر از اینکه اگر چه مصرف این مواد در کوتاه مدت باعث احساس شعف می گردد لیکن مصرف این مواد در بلند مدت برای بدن مهلک است.

اما دلیل فزونی استفاده از این مواد چیست؟ بررسیها نشان داده است که دلایل چندی در این مساله موثر است. اولین دلیل سهولت استفاده از این مواد است ، مصرف این گونه مواد اعتیاد زا نیاز به ادوات مصرف سایر مواد ندارد ، بطور مثال مصرف کنندگان مواد اعتیاد زا صنعتی بویژه زیر گروه ATS از سرنگ و وسایل حرارتی استفاده نمی کنند ، علاوه بر این موانع فرهنگی موجود در مقابل مصرف مواد اعتیاد زا سنتی هرچند هنوز وجود دارد اما مصرف چند عدد قرص در خیلی از خانواده ها و جوامع، آن چنان خطرناک و مضر به نظر نمی رسند ، مصرف مواد اعتیاد زا صنعتی و شیمیائی که عمدتاً به شکل قرص و پودر نیز مصرف می شوند ، در خیلی از خانواده ها همانند مصرف قرص های آرام بخش و یا مسکن تلقی می شود با این تفاوت که این قرصها اثراتی مخرب برای فرزندان آنها در بر دارد. بخصوص این مساله لزوم اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به خانواده ها و جوامع را بارز می سازد.

مورد دیگر که منجر به تسریع مصرف خانواده ATS گردیده به نحوه مبارزه با این پدیده باز می گردد. به عبارتی مبارزه با مواد اعتیاد زا صنعتی نیازمند شیوه های خاص فرهنگی و مقابله ای است. امکانات فرهنگی جامعه عمدتاً متمرکز بر مواد اعتیاد زایی است که همه حداقل با نام آنها آشنا هستیم. بطور مثال تریاک ، هروئین و مرفین. اما در این میان برخوردهای فرهنگی مناسبی در مبارزه با مواد اعتیاد زا صنعتی تدارک دیده نشده . چه بسیارند جوانانی که به دلیل فقدان راهکارهای مناسب اطلاع رسانی و آگاهی بخشی مصرف این مواد را مفید نیز تلقی می کنند. در بعد مبارزه قهریه نیز بایستی به مساله فوق مجدداً اشاره نمود که امکانات مبارزه و مقابله با مواد اعتیاد زا نیز عمدتاً متمرکز بر این مواد نیست، چرا که اولاً حمل و انتقال مواد اعتیاد زا صنعتی همانند مواد اعتیاد زا سنتی نیاز به کاروانهای آنچنانی و ابزار و ادوات پیچیده ندارد ، ثانیاً بسیاری از این مواد در داخل و البته با کیفیتی بسیار پائین تولید می شود ، بعبارتی فاصله تولید با مصرف در ارتباط با مواد اعتیاد زا صنعتی بسیار کوتاه شده است.

به برخی علل فزونی استفاده از مواد اعتیاد زا صنعتی و شیمیائی اشاره گردید اما بایستی به تهدیدهای عمده این مواد نیز اشاره کرد ، چرا که درک این تهدیدها ما را بر آن می دارد تا در شیوه پیشگیری از مصرف این مواد به راهکارهایی متناسب با کیفیت تهدیدات آنها بپردازیم کما اینکه بسیاری از ویژگیها و تهدیدات این مواد منحصر بفرد و ویژه هستند که البته راهکارها و اقدامات پیشگیرانه ویژه را نیز طلب می کنند.

تهدیدهای مواد اعتیاد زا صنعتی در 4 بخش قابل بحث است.

1) گستردگی تولید و عرضه

2) افزایش شیوع سوء مصرف مواد

3) مخاطرات بهداشتی

4) سود فراوان

 گستردگی تولید و عرضه:

از سال 1999-1990 میلادی تا سال 2001-2000 کشفیات مواد اعتیاد زا صنعتی 10 برابر گردیده است و این در حالی است که در همین مدت کشفیات مواد اولیه شیمیائی حدود 12 برابر شده. این فزونی کشفیات بدون تردید به افزایش در تولید و عرضه باز می گردد ، ماهیت آسان تولید این مواد و پنهان بودن که منجر به افزایش تولید و عرضه می گردد ، سبب شده تا امروزه با تولید و عرضه گسترده این مواد مواجه باشیم ، که خود خطری عمده و تهدیدی اساسی برای جوانان و نوجوانان است.

وقتی در جامعه چنین تصور شودکه دستیابی به یک نوع ماده اعتیاد زا آسان است میزان سوء مصرف آن به شدت افزایش می یابد. بخصوص در گروههای سنی همچون نوجوانان و جوانان که به اقتضای ویژگیهای سنی و شخصیتی مصرف مواد از روی کنجکاوی هم که شده برای آنها جالب است.

به نظر می رسد در مورد گروه ATS این تصور در افراد وجود دارد که استفاده از این مواد بسیار آسان و دسترسی به آن راحت است در نتیجه مساله مذکور همراه با سایر عوامل باعث شیوع سوء مصرف گردیده که خود خطری عمده برای همه است.

مخاطرات بهداشتی :

هیچ ماده اعتیاد زایی را نمی توان نام برد که اگر سوء مصرف شود خطری از نظر بهداشتی چه بهداشت جسمی و چه روانی برای مصرف کنندگان نداشته باشد. در مورد اکستاسی ها و آمفتامین ها نیز وضع بر همین اساس است . مشکلات عصبی ، کاهش کارآیی ذهنی و حافظه ، بروز عوارضی همچون فراموشی ، از جمله مهم ترین مخاطرات بهداشتی این مواد هستند.

 سود فراوان:

چرخه تولید ATS سرتاسر سود است در واقع گرانترین بخش تولید ATS همان مواد اولیه شیمیائی است که چون از مجاری غیر قانونی بدست می آید گران است در حالیکه اگر همین مواد شیمیائی به هر طریقی از طریق مجاری قانونی در اختیار تولید کنندگان قرار بگیرد 20 تا 50 برابر بر سود اولیه افزوده می شود . سود اقتصادی این مواد در کنار سهولت تولید و عرضه باعث گردید تا بسیاری به تولید و عرضه این مواد روی بیاورند.

در مجموع علل فزونی عرضه و تولید و در نهایت مصرف مواد اعتیاد زا صنعتی و مواردی که تهدید به حساب می آیند ما را بدین فکر وا میدارد که در برخورد با این مواد به چه شیوه ای عمل نمائیم؟ آیا راهکارهای سنتی چه در بعد کاهش عرضه و چه در بعد کاهش تقاضا می تواند ثمربخش باشد ؟ آیا شیوه های فرهنگی که در مصرف مواد اعتیاد زا سنتی بکارمی بریم قادرند تا در مقابل سوء مصرف این مواد مانع ایجاد کنند. یا اینکه بایستی راهکارهایی نوین و ایده های ابتکاری را در بعد پیشگیری اولیه ، درمان و بازتوانی معتادین به مواد اعتیاد زا صنعتی بکار بست. تجربه سالهای گذشته نشان داده است که بایستی به سوء مصرف مواد اعتیاد زا صنعتی با نگاهی تازه نگریست و در شیوه های برخورد با آن تجدید نظر نمود و به این هشدار هم توجه نمود که در مواجهه با این بلیه خانمانسوز که استفاده آن آسانتر از هر نوع ماده اعتیادزا سنتی دیگر است زمان بسیار مهم است. سرعت گسترش و تولید به روز انواع مختلف مواد اعتیاد زا خانواده ATS به گونه ای است که اگر در تدبیر شیوه های مبارزه کوتاهی شود چه بسا کنترل جلوگیری از سوء مصرف این مواد بسیار مشکل شده و حتی غیر ممکن گردد. لذا بایستی با تدبیر راهکارهای مناسب در وهله اول اقدامات مناسبی را جهت افزایش آگاهیهای عمومی و بعد اولیه پیشگیری اعمال نمود تا در قدم اول تقاضاهای موجود در این عرصه را کاهش داد.